2023-08-23
Wszawica - leczenie i zapobieganie. Jak wyglądają wszy u dzieci?
Wszawica może budzić u rodziców duży niepokój. Za jej przyczynę często (i niesłusznie) uznawany jest brak higieny, a także długość włosów. Jak wyglądają wszy? Jak dochodzi do zarażenia się wszawicą i jak temu zapobiegać? Które preparaty skutecznie i szybko pomagają pozbyć się zarówno dorosłych pasożytów, jak i gnid?
Polecane produkty
Spis treści:
- Skąd się biorą wszy u dziecka i jak one wyglądają?
- Rodzaje i objawy wszawicy
- Leczenie wszawicy - jak wybrać skuteczny preparat na wszy?
- Profilaktyka wszawicy głowowej
Skąd się biorą wszy u dziecka i jak one wyglądają?
Wszawica należy do jednej z najczęściej występujących chorób pasożytniczych u dzieci i nastolatków. Niegdyś uważano, że występowanie tej choroby związane jest z brakiem higieny i statusem społecznym. Obecnie wiemy jednak, że wszy głowowe mogą rozwinąć się u każdego, bez względu na status, poziom higieny czy długość włosów. Niedostateczna higiena sprzyja jednak rozprzestrzenianiu się choroby. Przyczyną zakażenia jest najczęściej bezpośredni kontakt z osobą zarażoną lub rzadziej - z odzieżą bądź przedmiotami których używał pacjent zarażony wszawicą. Choroba ta szybko rozprzestrzenia się w większych skupiskach osób. Dlatego właśnie często rozwija się u dzieci uczęszczających do przedszkola lub szkoły. Szczyt zachorowań przypada na okres jesienny, kiedy dzieci po przerwie wakacyjnej wracają do placówek.
Jak wygląda wesz ludzka głowowa? Dorosła wesz ma długość 2-4 mm i można zobaczyć ją gołym okiem. Ma podłużny kształt, a jej zabarwienie jest szarawe lub brązowawe. Żyje ok. 3-4 tygodni. Samica po zapłodnieniu składa jaja, określane też jako gnidy. Może składać kilka jaj dziennie. Gnidy dość mocno przylegają do nasady włosa. Substancja dzięki której jaja tak dobrze przyklejają się do włosów jest odporna na wiele czynników chemicznych, przez co łatwiej pozbyć się dorosłych wszy niż gnid. Jaja wszy są niewielkie. Ich długość sięga ok. 1 mm. Wytrzymała osłonka pokrywająca jaja chroni zarodki i umożliwia ich przeżycie. Po 8-10 dniach z jaja wykluwa się nimfa, która w ciągu kolejnych kilkunastu dniach kilkukrotnie linieje, przeobrażając się w postać dorosłą. Nimfy są podobne do dorosłych wszy, jednak ich rozmiar jest mniejszy.
Rodzaje i objawy wszawicy
Istnieje wiele gatunków wszy, ale tylko nieliczne z nich pasożytują na ludziach. Najczęściej występującym rodzajem wszawicy jest wszawica głowowa. Oprócz niej może rozwinąć się też wszawica odzieżowa oraz wszawica łonowa. Wszy odzieżowe bytują na ubraniach i rozmnażają się w krótszym czasie niż wszy głowowe. Wszy łonowe są natomiast krótsze i mniej ruchliwe.
U dzieci i dorosłych z chorobą pasożytniczą wywołaną przez wszy występują takie objawy jak:
-
świąd skóry - jest on dość charakterystycznym objawem wszawicy, choć u części osób w ogóle nie występuje. Świąd pojawia się głównie u osób wrażliwych na składniki śliny wszy. Po zarażeniu, świąd może wystąpić dopiero po kilku lub kilkunastu dniach - w początkowym okresie choroba przebiega zazwyczaj bezobjawowo,
-
zaczerwienienie skóry,
-
drobne rany będące wynikiem drapania swędzących miejsc po ugryzieniach wszy,
-
jaja wszy widoczne u nasady włosów, a między nimi nimfy i dorosłe osobniki, które mogą się poruszać.
Wbrew powszechnej dawniej opinii, wszy nie potrafią latać ani skakać. Poruszają się pełzając. Wszy odżywiają się krwią gospodarza. Co kilka godzin, wesz (dzięki obecności specjalnego aparatu gębowe) przecina tkanki i dostaje się do naczyń krwionośnych pobierając potrzebny jej pokarm. Aby rozpoznać wszawicę głowową wystarczy znaleźć choć jedną żywą wesz na owłosionej skórze głowy. Jeśli rodzic podejrzewa wszawicę u dziecka, ale ma trudność ze znalezieniem żywej wszy może wykorzystać światło. Wszy unikają bowiem intensywnego światła, a ich ruchliwość pod jego wpływem znacząco wzrasta.
Wesz odzieżowa, podobnie jak wesz głowowa, przenosi się głównie przez bezpośredni kontakt z osobą zarażoną. W przypadku wszawicy łonowej do zarażenia dochodzi natomiast podczas kontaktu seksualnego. Wszawica łonowa rozwija się głównie u osób dorosłych. W dalszej części artykułu skupimy się na wszawicy głowowej.
Leczenie wszawicy - jak wybrać skuteczny preparat na wszy?
Najczęściej, wszawicę można rozpoznać samodzielnie, a w leczeniu wszawicy skuteczne są preparaty dostępne bez recepty. Co istotne, leczenie powinno być przeprowadzane w tym samym czasie u wszystkich domowników. W pierwszej kolejności zalecane są preparaty z cyklometikonem lub dimetikonem. Są to silikony, które tworzą szczelną powłokę na powierzchni ciała pasożytów, uniemożliwiając ich funkcjonowanie, a w konsekwencji - prowadząc do ich obumarcia. Zaletami stosowania preparatów z silikonami są:
-
wysoka skuteczność działania,
-
bezpieczeństwo - silikony to substancje nietoksyczne, odpowiednie również dla osób z wrażliwą skórą głowy. Preparaty do włosów przeciw wszawicy z silikonami mogą być stosowane także u kobiet w ciąży i kobiet karmiących piersią,
-
brak lekooporności - nie obserwuje się oporności wszy głowowych na silikony, w przeciwieństwie do innych środków wykorzystywanych w leczeniu wszawicy o których będzie mowa w dalszej części artykułu.
Wadą preparatów na bazie silikonów jest natomiast dość długi czas kontaktu tych substancji ze skórą głowy i włosami, wymagany do uzyskania ich pełnej efektywności. Silikony znajdują się m.in. w preparacie Hedrin roztwór. Jest to preparat na wszy bez wyczesywania, który należy dokładnie rozprowadzić na suchych włosach oraz skórze głowy, a następnie pozostawić na godzinę. Po upływie tego czasu zaleca się wmasować w głowę szampon, a później spłukać go dokładnie wodą. Innym preparatem na bazie silikonów jest Pipi Nitolic spray z gęstym grzebieniem, który ma ułatwić pozbycie się martwych wszy oraz jaj (gnid). Silikony obecne są również w płynie Sora Med. Każdy preparat na wszawicę ma nieco inny sposób jego użycia. Wybierając konkretny środek warto stosować się do zaleceń producenta. Przy większości preparatów na wszawicę zaleca się ponowienie zabiegu po upływie 10-14 dni. Pozwoli to pozbyć się wszy, które mogły nie zostać usunięte za pierwszym razem.
Drugą grupą środków na wszawicę są insektycydy. W Polsce dostępna jest permetryna, obecna w szamponie Sora Forte. Może być on stosowany u dzieci od 3. roku życia oraz u osób dorosłych. Permetryna poraża układ nerwowy wszy, prowadząc do ich obumarcia. Substancja ma dość korzystny profil bezpieczeństwa i jedynie w niewielkiej ilości wchłania się przez skórę głowy. Szampon ten należy wmasować w zwilżone włosy dziecka lub osoby dorosłej aż do uzyskania piany. Zalecany czas pozostawienia tego leku na skórze głowy jest znacznie krótszy niż w przypadku preparatów silikonowych. Wynosi on zaledwie 10 minut. Dla wzmocnienia efektywności warto nałożyć na głowę czepek. Po upływie 10 minut, włosy należy dokładnie spłukać, a pasożyty wyczesać grzebieniem, który dołączony jest do opakowania. Jeśli po upływie 7-10 dni, zauważymy żywe wszy, leczenie trzeba powtórzyć. Preparat z permetryną działa na wszy i na gnidy. Wadą permetryny jest narastająca oporność pasożytów na jej działanie. Jeśli więc po ponownym użyciu szamponu z tą substancją, w obrębie skóry głowy i włosów nadal widoczne będą wszy, zaleca się zmienić preparat na taki, który zawiera inną substancję aktywną np. wspomniane wyżej silikony.
Zwolennicy preparatów ziołowych mogą sięgnąć po leki roślinne, takie jak płyny Artemisol lub Delacet. Ich skuteczność nie została jednak potwierdzona w wiarygodnych badaniach klinicznych i opiera się wyłącznie na doświadczeniu oraz długim czasie stosowania. Mogą one być wykorzystywane u dzieci powyżej 7. roku życia (Artemisol) lub 6. roku życia (Delacet). Włosy należy dokładnie zwilżyć wybranym płynem i pozostawić na 2-3 godziny (najlepiej w czepku). Następnie trzeba je umyć i wyczesać gęstym grzebieniem.
Profilaktyka wszawicy głowowej
Jak zapobiegać wszawicy? Aby ograniczyć rozmnażanie i rozprzestrzenianie się wszy, zaleca się:
-
edukacja dzieci na temat zasad higieny i powodów, dla których nie należy pożyczać innym ręcznika, czapki, ani innych osobistych przedmiotów,
-
umycie przedmiotów z którymi osoba zarażona miała bliski kontakt (np. pościel, czapka, grzebień, pluszowe zabawki) w wodzie o temperaturze przynajmniej 66oC. W takiej temperaturze zarówno dorosłe wszy jak i gnidy zginą w ciągu kilku minut,
-
przedmioty których nie można wyprać wrzucić do worka i szczelnie zamknąć na okres nie krótszy niż 2 tygodnie - pasożyty nie przetrwają takiego czasu bez kontaktu z żywicielem.
Dzieci łatwo zarażają się wszawicą głowową podczas wakacyjnych wyjazdów, kiedy to samodzielnie zazwyczaj nie są jeszcze w stanie odpowiednio zadbać o higienę osobistą. Po przyjeździe dziecka z wyjazdu warto dokładnie sprawdzić skórę głowy pod kątem obecności wszy lub gnid.
W celach profilaktycznych, można wykorzystać też odpowiednie preparaty, które ograniczają ryzyko zarażenia. Przykładowym produktem chroniącym przed wszawicą jest Pipi Nitolic Prevent Plus. Tworzy on na powierzchni włosów warstwę ochronną, która zapobiega przyleganiu do nich wszy i składaniu jaj. Preparat ten nie przetłuszcza włosów. Można z niego korzystać codziennie. Jest odpowiedni także do zabezpieczania ubrań. Podobne właściwości posiada spray zapobiegający wszawicy Prevelissa oraz spray Nivelazione Pure. W składzie środków zapobiegających zarażeniu często znajdują się też olejki eteryczne, których zapach ma zniechęcać wszy do pasożytowania na skórze głowy.
Wszawica to powszechnie występująca choroba pasożytnicza, która może dotknąć każdego, bez względu na status społeczny, poziom higieny czy długość włosów. Obecnie dostępne są jednak skuteczne preparaty na wszy u dziecka i dorosłych, które pomagają szybko pozbyć się niechcianych pasożytów. Leczeniem powinni zostać objęci wszyscy domownicy. Regularne sprawdzanie włosów dziecka, szczególnie po dłuższym przebywaniu poza domem lub w większych skupiskach, pomaga szybciej wykryć wszawicę, wdrożyć odpowiednie leczenie i zapobiegać rozprzestrzenianiu się choroby.
Bibliografia:
- Cummings C., Finlay J.C., and MacDonald N.E.: Head lice infestations: a clinical update, Paediatric Child Health, 2018; 23 (1): e18–e24
- Frankowski B.L., Bocchini J.A. Wszawica skóry owłosionej głowy. Dermatologia po Dyplomie 2011, 2 (2), 46-59
