2022-08-10
Witamina D3 - dawkowanie u dzieci i dorosłych. Jak sprawdzić poziom witaminy D w domu?
Szacuje się, że w Polsce niedobór witaminy D dotyczy nawet 90% populacji. Może prowadzić do zaburzeń mineralizacji kości, zwiększać ryzyko zachorowania na cukrzycę, miażdżycę, choroby neurodegeneracyjne i choroby nowotworowe. Jak samodzielnie sprawdzić stężenie witaminy D? Kto powinien regularnie badać jej poziom w organizmie?
Spis treści:
- Witamina D3 - rola w organizmie
- Dawkowanie witaminy D3 u dzieci i dorosłych
- Niedobór witaminy D3 - kto jest na niego najbardziej narażony?
- Jak sprawdzić poziom witaminy D3 w domu?
- Bezpieczna suplementacja witaminy D3
Witamina D3 - rola w organizmie
Witamina D jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Należy ona do grupy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, podobnie jak witaminy A, E i K. Najważniejszą rolą witaminy D3 jest jej udział w gospodarce wapniowo-fosforanowej. Optymalne stężenie tego związku w organizmie umożliwia prawidłowe wchłanianie wapnia i fosforu. Witamina D jest potrzebna do odpowiedniej mineralizacji kości. To m.in. właśnie dzięki niej szkielet może się dobrze rozwijać i dojrzewać już od początku życia płodowego. Choć działanie witaminy D3 kojarzy się głównie z jej wpływem na stan kości i zębów, ma ona również wiele innych cennych dla zdrowia właściwości.
Witamina D odgrywa rolę w pracy układu odpornościowego. Przy jej udziale powstają nowe komórki systemu immunologicznego i mogą one ulegać różnicowaniu. Witamina D ogranicza namnażanie się komórek nowotworowych i inicjuje ich niszczenie. Działa też przeciwzapalnie. Nie można również pominąć jej korzystnego wpływu na układ krążenia i układ nerwowy.
Dawkowanie witaminy D3 u dzieci i dorosłych
Określone zostały dawki witaminy D3, które zaleca się przyjmować profilaktycznie, aby zapobiegać niedoborom tego związku w organizmie. W zależności od wieku wynoszą one:
• 400 j.m. u niemowląt od urodzenia do ukończenia 6. miesiąca życia,
• 400-600 j.m. u niemowląt od 7. miesiąca życia do ukończenia pierwszego roku,
• 600-1000 j.m. u dzieci między 1. a 10. rokiem życia,
• 800-2000 j.m. u nastolatków mających powyżej 11 lat i osób dorosłych,
• 2000-4000 j.m. u seniorów powyżej 75. roku życia.
Czy witaminę D należy suplementować przez cały rok, czy tylko od października do końca kwietnia? Jest to częste pytanie zadawane przez pacjentów. Osoby, które w okresie od maja do września spędzają na słońcu przynajmniej 15 minut dziennie między godziną 10.00 a 15.00, bez nałożenia na skórę filtrów przeciwsłonecznych, z odkrytymi podudziami oraz przedramionami, nie muszą w tym okresie przyjmować witaminy D3. Uważa się, że w takich warunkach synteza skórna (witamina D powstaje pod wpływem promieniowania słonecznego - dlatego nazywana jest witaminą słońca) powinna być wystarczająca, aby pokryć zapotrzebowanie organizmu na ten związek. Jeśli jednak ten warunek nie jest spełniony, wówczas zaleca się przyjmować witaminę D przez cały rok.
Można zauważyć, że zalecane dawki witaminy D3 podawane są w pewnym zakresie. Wynika on z odmiennej podaży witaminy D w diecie i innej masy ciała osób z danej grupy wiekowej. Jeśli spożywamy niewiele produktów bogatych w witaminę D (głównie ryb, takich jak łosoś, węgorz czy śledź), konieczne jest stosowanie witaminy D w wyższych zalecanych dawkach.
Niedobór witaminy D3 - kto jest na niego najbardziej narażony?
Powyższe zalecenia dotyczą większości osób, choć nie wszystkich. Liczne choroby mogą upośledzać wchłanianie witaminy D z przewodu pokarmowego. Niektóre leki również wpływają na przemiany tego związku, obniżając jego stężenie. Dlatego właśnie u części pacjentów, konieczne jest oznaczenie stężenia witaminy D, aby prawidłowo dobrać jej dawki. Obecnie uważa się, że nie ma potrzeby aby oznaczać poziom witaminy D3 u wszystkich, a jedynie u osób znajdujących się grupach ryzyka, zagrożonych pojawieniem się niedoboru. A na niego w większym stopniu narażone są m.in. osoby otyłe. W ich przypadku wchłanianie witaminy D ulega zaburzeniu. Dodatkowo, przyjmują one często leki, które dodatkowo mogą zmniejszać dostępność witaminy D po przyjęciu doustnym. Na niedobór witaminy D narażeni są również pacjenci z:
- • chorobami gastroenterologicznymi, takimi jak np. mukowiscydoza, choroba Leśniowskiego-Crohna i inne choroby zapalne jelit,
• chorobami wątroby - np. niewydolnością wątroby, niealkoholowym stłuszczeniem wątroby,
• chorobami autoimmunologicznymi, takimi jak cukrzyca typu 1, choroba Hashimoto, stwardnienie rozsiane,
• chorobami narządu ruchu - krzywicą, osteoporozą, wadami postawy, bólami kostnymi,
• zaburzeniami gospodarki wapniowo-fosforanowej - zbyt niskim/wysokim poziomem wapnia lub fosforu,
• chorobami nerek, np. kamicą nerkową i niewydolnością nerek,
• zaburzeniami wzrostu,
• upośledzeniem umysłowym,
• chorobami układu krążenia - chorobą niedokrwienną serca, nadciśnieniem tętniczym,
• chorobami alergicznymi, takimi jak atopowe zapalenie skóry (AZS) i astma,
• chorobami układu nerwowego, np. autyzmem, padaczką, miopatią, mózgowym porażeniem dziecięcym,
• chorobami metabolicznymi - otyłością, cukrzycą typu 2, zespołem metabolicznym,
• nawracającymi lub przewlekłymi infekcjami górnych dróg oddechowych,
• chorobami nowotworowymi.
Jak widać, do grup pacjentów zagrożonych w większym stopniu pojawieniem się niedoborów witaminy D3 w organizmie należy znaczący odsetek populacji. Nie zostały wymienione wszystkie schorzenia których występowanie niesie takie ryzyko, a jedynie ich niewielka część. Do tego, należałoby dodać chorych, długotrwale przyjmujących kortykosteroidy, leki przeciwdrgawkowe i przeciwwirusowe. W przypadku osób z grup ryzyka zaleca się badanie poziomu witaminy D i dostosowanie przyjmowanych dawek tej substancji do uzyskanych wyników.
Jak sprawdzić poziom witaminy D3 w domu?
Witamina D3 ulega w organizmie przemianom, podczas których powstają związki biologicznie aktywne. Jednym z nich jest kalcydiol 25(OH)D i to właśnie jego stężenie najczęściej oznacza się w surowicy. Badanie poziomu witaminy D zaleca się przeprowadzać regularnie u wszystkich pacjentów, zagrożonych pojawieniem się niedoboru witaminy D. Jest ono rekomendowane również kobietom ciężarnym, kobietom starającym się o dziecko i karmiącym piersią.
Oznaczenie aktywnego metabolitu witaminy D pozwala indywidualnie dobrać dawkę tej substancji, aby osiągnąć optymalne jej stężenie w organizmie. Badanie można przeprowadzić w laboratorium lub w domu. Dla większości osób jest ono płatne. Cena badania w laboratorium waha się od ok. 80 zł do 200 zł. Może być ono refundowane jedynie wtedy, jeśli zostanie zlecone przez specjalistę w poradni zaburzeń metabolicznych lub poradni endokrynologicznej. Alternatywą jest test półilościowy, oznaczający zakres stężenia witaminy D. Pozwala on określić, czy poziom witaminy D3 mieści się w normie, czy poza nią.
Jak sprawdzić poziom witaminy D w domu? Przeprowadzenie domowego testu do oznaczenia poziomu witaminy D jest łatwe i wygodne. Wystarczy pobrać niewielką próbkę krwi przekłuwając opuszek palca dołączonym do testu nakłuwaczem. Pipetą przenosimy ją na test kasetkowy. Dodajemy odczynnik na wyznaczone miejsce, a po 10 minutach możemy odczytać uzyskany wynik. Domowy test na witaminę D może przeprowadzić w dowolnym momencie dnia i nie trzeba się do niego w żaden sposób przygotowywać. Dzięki niemu, możemy w krótkim czasie przekonać się czy pojawił się niedobór witaminy D, czy poziom tego związku jest obniżony, prawidłowy lub podwyższony. Takie badanie półilościowe (pozwalające określić pewien zakres, a nie konkretną ilość) jest w pełni wystarczające, aby dowiedzieć się czy poziom witaminy D3 w organizmie jest na odpowiednim poziomie. Jego zaletą jest też stosunkowo niewysoka cena. Badanie półilościowe może być niewystarczające u pacjentów, którzy są w trakcie leczenia niedoboru. Aby monitorować efekty terapii najczęściej konieczne jest dokładniejsze oznaczenie poziomu witaminy D.
Bezpieczna suplementacja witaminy D3
Nie ma jednoznacznie określonych wartości referencyjnych dla oznaczanych metabolitów witaminy D3. Dla ogółu populacji, za optymalne stężenie 25(OH)D przyjmuje się 30-50 ng/ml, a za toksyczne >100 ng/ml. Zakres między 30 a 100 ng/ml uznawany jest za bezpieczny (wyjątkiem są wcześniaki, dla których stężenie powyżej 80 ng/ml może być groźne). Pacjentów z grup ryzyka należy traktować indywidualnie. Poszczególne jednostki chorobowe mogą wymagać uzyskania wyższych wartości niż 30 ng/ml. Bardzo rzadko obserwuje się przedawkowanie witaminy D3. Objawy toksyczności najczęściej pojawiają się przy uzyskaniu poziomu przekraczającego 150 ng/ml i wynikają z bardzo wysokiej podaży witaminy D w postaci preparatów doustnych, rzadziej z nadwrażliwości na witaminę D.
Jakie preparaty z witaminą D bez recepty zapobiegają pojawieniu się niedoborów? Dostępne są krople z witaminą D pod nazwą Vigantol 20000 IU/ml krople 10 ml, a także kapsułki Ibuvit D3 2000, Vigalex Bio i Viagntoletten. Są to leki, nie suplementy diety. Przyjmując je, mamy pewność dostarczania do organizmu deklarowanej przez producenta ilości witaminy D. Profilaktycznie, można stosować też suplementy z witaminą D. Różnią się one zawartością witaminy, wielkością opakowania i formą podawania. U niemowląt można zastosować witaminę D w aerozolu, np. D-Vitum 400 lub kapsułkach "twist-off", które należy przekręcić i wycisnąć do buzi malucha lub do pokarmu. Wyciskanie zawartości kapsułki na łyżeczkę lub do pokarmu jest bezpieczniejsze dla dziecka i niesie niższe ryzyko przypadkowego dostania się otoczki kapsułki do buzi dziecka.
U osób dorosłych, witamina D może być przyjmowana w dowolnej formie. Lek Ibuvit D3 2000 przeznaczony jest również dla nastolatków. Jeśli potrzebne są wyższe dawki witaminy D3, można sięgnąć po tabletki Vigalex Max 4000 lub krople z pompką dozującą Aura Herbals Witamina D3 Forte.
Przy wielu chorobach istnieje ryzyko pojawienia się niedoborów witaminy D mimo stosowania zalecanych profilaktycznie dawek tej substancji. Warto więc sprawdzić poziom witaminy D i przekonać się, czy jej stężenie jest optymalne. Obecnie dostępne są domowe testy oznaczające półilościowo stężenie witaminy D we krwi. Są one wiarygodne, a do tego wygodne w użyciu i niedrogie. Znając poziom witaminy D można precyzyjniej określić, czy aktualna suplementacja jest wystarczająca, czy trzeba ją zmodyfikować.
Bibliografia:
- Rusińska A., Płudowski P., Walczak M., i inni, Zasady suplementacji i leczenia witaminą D – nowelizacja 2018, Postępy neonatologii, 2018, 24 (1), s. 1-24
- Kennel K.A., Drake M.T., Hurley D.L., Niedobór witaminy D u dorosłych: kiedy badań i jak leczyć?, Medycyna po Dyplomie, 2011, 20, 5, s. 61-68
- Napiórkowska L., Franek E., Rola oznaczania witaminy D w praktyce klinicznej, Choroby Sera i Naczyń, 2009, 6, 4, 203-210
