2022-10-22
Jaką rolę w leczeniu AZS mogą pełnić probiotyki?
Probiotyki to żywe mikroorganizmy, które stosuje się przy coraz większej ilości chorób i dolegliwości. Czy mogą być pomocne również dla osób z atopowym zapaleniem skóry? Kiedy warto je stosować i które szczepy bakterii wybrać?
Spis treści:
- Zaburzenia mikrobioty (mikroflory) jelitowej u chorych na AZS
- Skuteczność probiotyków w zapobieganiu atopii
- Rola probiotyków w leczeniu atopowego zapalenia skóry
- Jakie probiotyki na AZS warto stosować?
- Jakie kosmetyki zawierają probiotyki?
Zaburzenia mikrobioty (mikroflory) jelitowej u chorych na AZS
Atopowe zapalenie skóry (AZS) to choroba, na którą cierpi coraz więcej osób. U pacjentów z AZS dochodzi do zaburzenia funkcji skóry. Zewnętrzna warstwa naskórka staje się bardziej przepuszczalna i podatna na działanie czynników szkodliwych, takich jak chociażby bakterie chorobotwórcze. U osób z atopowym zapaleniem skóry pojawia się też problem z nadmierną utratą wody przez naskórek. Wszystko to powoduje, że skóra staje się bardziej sucha, chropowata, łuszcząca się i zaczerwieniona. Więcej informacji na temat AZS u dzieci i dorosłych można znaleźć w artykule: Jak rozpoznać atopowe zapalenie skóry i co na nie stosować?
U dzieci chorujących na atopowe zapalenie skóry obserwuje się pewne powtarzalne zmiany mikrobioty jelitowej. Zauważono mniejszą ilość bakterii z rodzaju Bifidobacterium i ich słabszą zdolność przylegania do nabłonka jelita. Więcej jest natomiast bakterii z rodzaju Clostridium oraz bakterii Staphylococcus aureus w porównaniu z liczebnością tych szczepów wśród osób zdrowych. U dzieci, u których jednocześnie występuje alergia pokarmowa oraz objawy atopowego zapalenia skóry wykazano też mniejszą ilość bakterii Lactobacillus, Bacteroides i Enterobacteriacae. Na podstawie tych informacji wysnuto więc wniosek, że zmiany w obrębie mikroorganizmów zasiedlających jelita mogą wpływać na pojawienie się choroby, a także na jej przebieg.
Mikrobiota, o której więcej pisaliśmy w artykule: Mikrobiom - co to jest i jak wpływa na zdrowie?, ma istotny wpływ na funkcjonowanie układu odpornościowego. Zaburzenia mikrobioty mogą więc prowadzić do nieprawidłowego działania układu immunologicznego i rozwoju m.in. właśnie chorób atopowych.
Skuteczność probiotyków w zapobieganiu atopii
Probiotyki to żywe mikroorganizmy, które po zastosowaniu w określonych dawkach wpływają korzystnie na organizm. Od wielu lat badany jest związek między profilaktycznym podawaniem szczepów bakterii probiotycznych kobietom w ciąży, a rozwojem atopii wśród dzieci. Wnioski są takie, że stosowanie probiotyków przynajmniej na miesiąc przez porodem i kontynuowanie suplementacji u noworodka zmniejsza ryzyko pojawienia się atopowego zapalenia skóry u dziecka. Działanie ochronne probiotyków obserwowano zarówno wśród dzieci z grup ryzyka (któryś z rodziców lub oboje cierpią na atopię), jak i dzieci nieobarczonych większym prawdopodobieństwem rozwoju AZS.
W przeprowadzanych badaniach, najczęściej przyjmowano szczep bakterii kwasu mlekowego Lactobacillus rhamnosus GG (LGG). Korzystny efekt przynosiło również stosowanie połączenia bakterii Lacobacillus z Bifidobacterium. Jak wiadomo, bakterie Lactobacillus zasiedlają błonę śluzową jelit, zapewniając jej szczelność i wspierając pracę jelit. Odpowiednia ilość tych bakterii ma wpływ nie tylko na pracę przewodu pokarmowego, ale również funkcjonowanie układu odpornościowego. Mikroflora jelitowa dziecka z atopowym zapaleniem skóry jest zaburzona. Jest ona uboższa między innymi w bakterie probiotyczne Lactobacillus. Przyjmowanie probiotyków zawierających właśnie te bakterie jest więc uzasadnione.
Światowa Organizacja Alergii zaleca stosowanie probiotyków u:
- kobiet ciężarnych jeśli ryzyko pojawienia się alergii u dziecka jest wysokie,
- kobiet karmiących piersią dziecko z wysokim ryzykiem alergii,
- niemowląt narażonych w większym stopniu na rozwój alergii.
Rola probiotyków w leczeniu atopowego zapalenia skóry
O ile potwierdzono korzystny wpływ probiotyków na zapobieganie pojawieniu się atopowego zapalenia skóry, o tyle rola bakterii probiotycznych w leczeniu AZS nie jest już taka pewna. Badania na ten temat prowadzone są od końca ubiegłego wieku. Wiele z nich potwierdza skuteczność stosowania probiotyków u dzieci z atopowym zapaleniem skóry. Zmiany charakterystyczne dla tego schorzenia szybciej ustępują. Poprawia się też szczelność jelita, co ogranicza przenikanie przez barierę jelitową substancji, mogących wywołać reakcję alergiczną. Choć w licznych badaniach wykazano redukcję objawów i poprawę stanu zdrowia pacjentów z AZS w wyniku suplementacji probiotyków, inne doświadczenia nie potwierdziły tego efektu lub był on nieistotny.
Kwestią sporną pozostaje również rodzaj probiotyku i ilość szczepów bakteryjnych, które należy podawać w leczeniu chorób atopowych, takich jak AZS. W tym przypadku uzyskane wyniki także nie są jednoznaczne. W niektórych pracach podkreślano lepsze rezultaty uzyskiwane przy podawaniu pojedynczych szczepów bakterii probiotycznych, a w innych - po zastosowaniu połączenia różnych szczepów lub podaniu synbiotyku. W skład synbiotyku wchodzi probiotyk i prebiotyk, czyli nietrawiony składnik pokarmu, który stanowi pożywkę do bakterii kolonizujących jelita.
Przyjmowanie probiotyków przez chorych na atopowe zapalenie skóry jest nadal kwestią dyskusyjną. Mimo licznych badań przeprowadzonych pod kątem oceny ich skuteczności w poprawie stanu pacjentów i złagodzeniu przebiegu AZS, uzyskane wyniki są trudne do porównania. Różnią się nie tylko jakością, ale także wykorzystanym w badaniu szczepem bakterii i jego dawką. Nie ma więc obecnie uzasadnienia do rekomendowania probiotyków w leczeniu atopowego zapalenia skóry.
Jakie probiotyki na AZS warto stosować?
W celu zapobiegania pojawienia się atopowego zapalenia skóry u dzieci znajdujących się w grupie ryzyka, najczęściej rekomenduje się stosowanie bakterii Lactobacillus rhamnosus GG. Są to szczepy najczęściej stosowanych probiotyków, których właściwości zostały jak dotąd najlepiej udokumentowane. W badaniach mających na celu ocenę ich skuteczności w zapobieganiu AZS u dzieci stosowano je w ilości 1-10 miliardów żywych kultur na dobę. Bakterie te znajdują się m.in. w kroplach Dicoflor, Synbiotex Baby oraz Diflos. Korzystnego efektu nie obserwowano po stosowaniu bakterii Lactobacillus acidophilus.
Jeśli mimo braku jednoznacznie potwierdzonych korzyści ze stosowania probiotyków u osób z atopowym zapaleniem skóry, pacjenci chcą je przyjmować, również można sięgnąć po szczepy Lactobacillus GG. Bakterie te znajdują się m.in. w kroplach probiotycznych Vitis GG.
Przed wprowadzeniem probiotyku, warto porozmawiać z lekarzem o zasadności jego stosowania i ewentualnych efektach jakie może przynieść probiotykoterapia u konkretnej osoby. Probiotyki uważane są za bezpieczne preparaty. Nie są jednak zalecane wcześniakom ani osobom z zaburzeniami odporności.
Jakie kosmetyki zawierają probiotyki?
Probiotyki mogą być stosowane nie tylko wewnętrznie, ale również miejscowo, na skórę. Mogą one ograniczać rozwój chorobotwórczych bakterii na powierzchni skóry. Substancje wytwarzane przez bakterie kwasu mlekowego wpływają korzystnie na pH skóry, co również hamuje namnażanie się zarazków. U osób poddanych miejscowej terapii probiotykami obserwowano również nasilone działanie przeciwzapalne innych stosowanych preparatów. Bakterie probiotyczne aplikowane miejscowo mogą być więc cennym uzupełnieniem leczenia AZS. Nie ma obecnie wysokiej jakości badań, które potwierdziłyby korzystne działanie probiotyków po zastosowaniu bezpośrednio na skórę. W teorii, dermokosmetyki z probiotykami mogą jednak wspomagać leczenie AZS.
Probiotyki znaleźć można w niektórych kosmetykach nawilżających. Są one obecne m.in. w mikrobiotycznym kremie kojąco-nawilżającym Bielenda Supremelab. Produkt ten wspomaga utrzymanie odpowiedniej mikrobioty skóry. Wzmacnia mechanizmy obronne naskórka i ogranicza jego podatność na podrażnienia. Jest to kosmetyk regenerujący i kojący. Prebiotyki znaleźć można natomiast w kremie Iwostin Hydro Sensitia Prebio. Regularne stosowanie tego produktu przywraca skórze równowagę. Zmagając się z atopią warto pamiętać o tym, jak ważna rolę w leczeniu odgrywa odpowiednia pielęgnacja i stosowanie skutecznych preparatów do skóry atopowej. Choć najczęściej nie zawierają one w składzie probiotyków ani prebiotyków, znajdują się w nich inne związki, które wspomagają odbudowę bariery hydrolipidowej, uszczelniają ją i ograniczają przenikanie substancji szkodliwych.
Probiotyki w atopowym zapaleniu skóry pełnią przede wszystkim rolę profilaktyczną. Ich stosowanie przed porodem oraz podawanie noworodkowi po urodzeniu zmniejsza ryzyko pojawienia się atopii u dziecka. Spośród szczepów probiotycznych najczęściej zalecane są bakterie LGG. Korzyści ze stosowania probiotyków w leczeniu AZS nie są obecnie jednoznaczne.
Bibliografia:
1. Nowicki R., Trzeciak M., Wilkowska A., i inni, Atopowe zapalenie skóry - aktualne wytyczne terapeutyczne. Stanowisko Ekspertów Sekcji Dermatologicznej Polskiego Towarzystwa Alergologicznego i Sekcji Alergologicznej Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego, Lekarz POZ, 2015, 1, s. 39-50
2. Szajewska H., Zastosowanie probiotyków w pediatrii, Standardy medyczne/Pediatria, 2008, tom 5, s. 380-392
3. Gałęcka M., Basińska A.M., Bartnicka A., Znaczenie mikrobioty jelitowej w przebiegu atopowego zapalenia skóry (AZS) - nowoczesne metody profilaktyki i leczenia, Forum Medycyny Rodzinnej, 2019, tom 13, nr 5, 195-206
4. Szmurło A., Rola probiotyków w rozwoju atopowego zapalenia skóry, Dermatologia po Dyplomie, 2015, 05
5. Roży A., Jaguś P., Chorostowska-Wynimko J., Rola probiotyków w profilaktyce i leczeniu chorób alergicznych, Pneumologia i Alergologia Polska, 2012, tom 80, nr 1, 65-76
