2024-04-02
Jak rozpoznać grzybicę paznokci i jak ją prawidłowo leczyć?
Grzybica paznokci dotyczy znacznej części populacji. Mimo powszechnego występowania tej choroby, niewielu pacjentów zgłasza się z nią do lekarza. Tymczasem dostępne są skuteczne metody leczenia grzybicy paznokci, które mogą poprawić stan i wygląd paznokci. Jakie są objawy tej choroby? Kiedy miejscowe leczenie grzybicy paznokci może być wystarczające, a w jakich przypadkach konieczna jest terapia doustna?
Polecane produkty
Spis treści:
- Czym jest grzybica paznokci?
- Przyczyny powstawania grzybicy paznokci i czynniki ryzyka
- Jak wygląda grzybica paznokci?
- Diagnostyka grzybicy paznokci - jak rozpoznać tę chorobę?
- Jak leczyć grzybicę paznokci? O czym pamiętać podczas leczenia?
- Możliwe powikłania grzybicy paznokci
- Jak zapobiec nawrotowi grzybicy paznokci?
Czym jest grzybica paznokci?
Grzybica paznokci dotyczy wielu osób, choć niewiele z nich zgłasza się z tym problemem do lekarza. Szacuje się, że występowanie grzybicy paznokci obejmuje ok. 8-10% populacji. Jest to najczęstsza choroba paznokci. Może ona dotyczyć zarówno paznokci stóp, jak i rąk. Ze względu jednak na dość specyficzne środowisko, w jakim przebywają stopy, to właśnie paznokcie u stóp są szczególnie narażone na rozwój grzybicy.
Prawidłowe rozpoznanie grzybicy paznokci najczęściej nie jest trudne. Niejednokrotnie pacjenci sami podejrzewają tę chorobę i szukają na własną rękę preparatów, które mogą pomóc im pozbyć się nieestetycznych zmian na płytkach paznokci. Jest też grupa osób, która bagatelizuje ten problem. Objawy grzybicy paznokci stóp i charakterystyczne zmiany w ich wyglądzie są bowiem niewidoczne dla otoczenia przez większą część roku. Można więc przez długi czas maskować objawy, o ile oczywiście grzybica paznokcia rozwija się w obrębie stóp, a nie dłoni. Warto jednak mieć na uwadze, że grzybica jest nie tylko problemem estetycznym. U części pacjentów jest ona przyczyną unikania miejsc, w których konieczne jest odsłonięcie stóp i paznokci (np. basenu). Zaawansowana grzybica może też być źródłem bólu. Dodatkowo, chorzy na grzybicę paznokci mogą zarażać innych.
Przyczyny powstawania grzybicy paznokci i czynniki ryzyka
Za wystąpienie grzybicy paznokci, jak sama nazwa wskazuje, odpowiadają grzyby. Zdecydowanie najczęściej do rozwoju grzybicy paznokci przyczyniają się dermatofity. Ich obecność stwierdza się w ok. 90% przypadków grzybicy paznokci stóp i ok. 50% przypadków grzybicy paznokci rąk. Stąd też nazwa - grzybica dermatofitowa paznokci. Spośród dermatofitów, za zakażenie odpowiada najczęściej Trichophyton rubrum, a rzadziej również Trichophyton mentagrophytes i Epidermophyton floccosum. Przyczyną grzybicy paznokci mogą być też drożdżaki i pleśnie.
Jak można się zarazić grzybicą paznokci stóp lub dłoni? Chorzy na grzybicę paznokci stanowią potencjalne źródło zakażenia dla innych osób. Do rozprzestrzeniania się zakażenia może dojść w miejscach publicznych, w których chodzimy na boso, np. na basenie, w saunie czy też w innym otoczeniu, szczególnie takim, w którym panuje dość wysoka temperatura i wilgotność. Takie warunki sprzyjają bowiem rozwojowi grzybów. Jednak do rozwoju grzybicy paznokci wcale nie jest niezbędny kontakt z osobą zarażoną. Dermatofity wywołujące grzybicę paznokci naturalnie bytują na skórze. W odpowiednich, dogodnych dla nich warunkach może dojść do ich nasilonego rozmnażania, co skutkuje pojawieniem się charakterystycznych zmian w obrębie płytki paznokciowej.
Oto czynniki ryzyka, które przyczyniają się do rozwoju grzybicy paznokci:
- noszenie uciskającego obuwia lub obuwia nieprzewiewnego, wykonanego ze sztucznego tworzywa,
- długotrwałe, czasami niemalże ciągłe chodzenie w skarpetkach i obuwiu, bez zapewnienia stopom odpoczynku i przewiewu,
- nadmierna potliwość skóry,
- nasilona suchość skóry,
- uraz w obrębie paznokcia,
- niedobory odporności,
- obecność chorób przewlekłych, takich jak łuszczyca, choroby alergiczne, cukrzyca czy otyłość,
- predyspozycje genetyczne.
Mieszkanie, wspólne spanie lub kąpanie się z osobą z grzybicą paznokci również zwiększa ryzyko zarażenia.
Jak wygląda grzybica paznokci?
Jak wyglądają zakażone grzybicą paznokcie? Objawy grzybicy paznokci są dość charakterystyczne. Typowe dla tej choroby zmiany najczęściej dotyczą bocznej i dalszej części paznokcia. Rzadziej rozwija się grzybica podpaznokciowa bliższa czy też grzybica paznokci powierzchowna, a najrzadziej - wewnątrzpłytkowa grzybica paznokci.
Typowe objawy grzybicy paznokci to:
- zgrubienie płytki paznokcia, jej nadmierne rogowacenie,
- przebarwienie płytki paznokciowej - można zauważyć żółtawe, brązowawe, a czasami też białawe zmiany na płytce. Znacznie rzadziej występują przebarwienia fioletowe i zielone, choć one również mogą się pojawić,
- odwarstwienie, odkształcenie płytki paznokcia,
- zwiększona kruchość paznokcia, tendencja do jego łamania się,
- utrata przejrzystości i gładkości paznokcia - oprócz zmiany koloru, płytka staje się chropowata, zniekształcona.
Jak zostało wspomniane, choroba ta częściej dotyczy paznokci stóp - szacuje się, że występuje ona nawet 7-10 razy częściej niż grzybica paznokci u rąk. Zazwyczaj, chorobą tą dotknięte są duże paznokcie u stóp. Nierzadko grzybicy paznokci towarzyszy grzybica stóp. Przy grzybicy stóp można zaobserwować zaczerwienienie, swędzenie i nadmierne złuszczanie się skóry. Takie symptomy często obejmują przestrzenie między palcami.
Diagnostyka grzybicy paznokci - jak rozpoznać tę chorobę?
Pacjenci podejrzewający grzybicę lub zauważający niepokojące zmiany na płytce paznokcia powinni udać się do lekarza. Nie każda zmiana w obrębie płytki jest bowiem równoznaczna z zakażeniem grzybiczym. Pojawiające się symptomy mogą świadczyć też o onycholizie, melanonychii, zanokcicy czy chociażby łuszczycy.
Aby prawidłowo rozpoznać grzybicę paznokci zaleca się wykonać również badanie mikologiczne, które pozwala zidentyfikować grzyba, odpowiedzialnego za rozwój zakażenia.
Jak leczyć grzybicę paznokci? O czym pamiętać podczas leczenia?
Jakie leki bez recepty można zastosować mając grzybicę paznokci? Leczenie tej choroby może być miejscowe lub/i doustne. W miejscowej terapii wykorzystuje się lakier na grzybicę. Lakier daje możliwość penetracji substancji przeciwgrzybiczej w głąb płytki paznokciowej i kumulowania się w jej obrębie. Takich właściwości nie posiada krem ani maść, dlatego preferowane są leki przeciwgrzybicze właśnie w postaci lakieru. Za najskuteczniejsze preparaty przeciwgrzybicze uważane są obecnie te zawierające cyklopiroks i amorolfinę. Przykładowe preparaty bez recepty z cyklopiroksem to lakier Pirolam i Axopirox. Amorolfinę można natomiast znaleźć w leku Undofen Amorolfina. Zaletą lakieru na grzybicę z amorolfiną jest nieco wyższa skuteczność, rzadsze stosowanie (zalecana jest aplikacja lakieru raz na tydzień) oraz obecność wszystkich potrzebnych akcesoriów w zestawie. Jednorazowe waciki, pilniczki i szpatułki znajdują się w opakowaniu leku.
Jest kilka istotnych kwestii, o których warto wiedzieć rozpoczynając miejscowe leczenie farmakologiczne grzybicy paznokci:
- lakier przeciwgrzybiczy może być skuteczny, o ile zmiany chorobowe dotyczą maksymalnie 3 paznokci i zajmują nie więcej niż połowę płytki,
- leczenie choroby jest długotrwałe - terapię miejscową zaleca się kontynuować aż do momentu całkowitego odrośnięcia zdrowej płytki paznokcia. W przypadku paznokci u rąk proces ten trwa do 6 miesięcy, a w przypadku paznokci u stóp - nawet do roku,
- skuteczność terapii jest zależna m. in. od regularnego stosowania leku - systematyczna, prawidłowa aplikacja leku jest niezbędnym elementem leczenia,
- konieczna jest też staranna dezynfekcja obuwia - grzyby odpowiedzialne za rozwój infekcji mogą przetrwać w obuwiu, skarpetkach czy rękawicach (w przypadku grzybicy paznokci u rąk) wiele miesięcy. Korzystając z nich po wyleczeniu choroby narażamy się więc na nawrót infekcji.
Leczenie grzybicy paznokci doustne wdrażane jest, gdy choroba jest bardziej zaawansowana, dotyczy większej ilości paznokci, ich większej powierzchni lub też leczenie miejscowe grzybicy paznokci nie przyniosło oczekiwanych efektów. Leczenie ogólne grzybicy prowadzone jest pod kontrolą lekarza. Doustne leki na grzybicę dostępne są jedynie na podstawie recepty. Czasami zalecana jest też terapia łączona - doustna i miejscowa.
Jeśli terapia ogólnoustrojowa i miejscowa nie skutkuje, rozważane jest leczenie chirurgiczne. Chemicznie lub mechanicznie usuwa się zainfekowaną część płytki paznokcia.
Wspomagająco w leczeniu grzybicy paznokci można sięgnąć po serum z wysoką zawartością mocznika, kwasem mlekowym i olejkiem z drzewa herbacianego. Takie składniki obecne są w wyrobie medycznym Langsteiner serum na grzybicę paznokci. Wyposażony jest on w wygodny aplikator, który znacząco ułatwia nakładanie preparatu. Miejscowe serum może być dobrym pomysłem np. dla pacjentów, którzy poddani są terapii doustnej i chcą dodatkowo wspomagać proces leczenia preparatem miejscowym. Uzupełniająco w terapii można stosować też Mycosan, sztyft Nailner czy też sztyft Excilor, przy którym nie ma konieczności regularnego piłowania paznokci.
Możliwe powikłania grzybicy paznokci
Grzybica paznokci to powszechna choroba, która nie stanowi jedynie defektu kosmetycznego. Im później rozpoczynana jest terapia, tym trudniej może być pozbyć się infekcji grzybiczej na dobre. Tymczasem grzybica może powodować też ból pod wpływem nacisku. Pacjenci mogą więc skarżyć się na dolegliwości bólowe podczas chodzenia czy biegania. Nieleczona grzybica paznokci może prowadzić do całkowitego zniszczenia płytki paznokcia. Co więcej, niebezpieczne mogą być także uszkodzenia skóry w bliskiej odległości od paznokcia. Zachodzi wówczas ryzyko przedostania się grzybów do rany i rozwój infekcji. Ryzyko to jest wyższe w przypadku pacjentów cierpiących na cukrzycę i osób starszych.
Jak zapobiec nawrotowi grzybicy paznokci?
Zapobieganie nawrotom choroby jest dość istotne, ponieważ znaczący odsetek pacjentów po pozbyciu się choroby, ponownie na nią choruje. Profilaktyka grzybicy paznokci polega przede wszystkim na:
- noszeniu odpowiedniego, przewiewnego obuwia - warto starać się ograniczyć sytuacje, sprzyjające namnażaniu się dermatofitów. Obuwie powinno mieć dobrze dopasowany rozmiar i być wykonane z przyjaznego dla skóry materiału,
- noszeniu obuwia ochronnego podczas korzystania z basenu, sauny czy innego miejsca publicznego,
- chodzeniu jedynie we własnych skarpetkach, obuwiu i zakładaniu swoich rękawiczek,
- unikaniu mechanicznych urazów w obrębie stóp - jest to szczególnie istotne w przypadku osób zmagających się z cukrzycą. Ta grupa pacjentów powinna regularnie kontrolować stan skóry stóp i paznokci, a w razie zauważenia pierwszych niepokojących zmian, od razu działać,
- zapobieganiu nadpotliwości stóp - nasilona potliwość zwiększa ryzyko rozwoju grzybicy stóp i paznokci. Dostępne są odpowiednie preparaty na nadmierną potliwość, które pomagają ograniczyć ten problem lub całkowicie się go pozbyć,
- dokładnym osuszaniu stóp po kąpieli i krótkim obcinaniu paznokci.
Grzybica paznokci jest chorobą uciążliwą i dość trudną w leczeniu. Dostępne są jednak skuteczne preparaty, który pomagają pobyć się grzybicy. Możliwe są też różne formy terapii, z których warto korzystać w przypadku niepowodzenia poprzedniego leczenia. Bagatelizowanie problemu może prowadzić do nasilającego się bólu, dyskomfortu oraz innych, groźnych powikłań. Często skutkuje ono również skrępowaniem i zawstydzeniem osób zmagających się z tym problemem. Tymczasem grzybicę paznokci można skutecznie leczyć, choć proces ten wymaga dużej systematyczności i cierpliwości. Poprawa stanu zdrowia i komfortu życia jest jednak tego warta.
Bibliografia:
- Maleszka R., Adamski Z., Szepietowski J., Baran E. Treatment of superficial fungal infections – recommendations of experts of Mycological Section of Polish Dermatological Society. Dermatology Review/Przegląd Dermatologiczny, 2015, 102(4), 305-315, https://doi.org/10.5114/dr.2015.53418
- Gupta A.K., Stec N. Recent advances in therapies for onychomycosis and its management. F1000Res. 2019 Jun 25; 8: F1000 Faculty Rev-968, doi: 10.12688/f1000research.18646.1
- Leung A.K.C., Lam J.M., Leong K.F., et al. Onychomycosis: An Updated Review. Recent Pat Inflamm Allergy Drug Discov. 2020; 14 (1): 32-45, doi: 10.2174/1872213X13666191026090713
- Baran W., Batycka A., Baran E. Postępy w rozpoznawaniu i leczeniu grzybicy paznokci. Post Dermatol Alergol 2006, XXIII, 3: 105-110
- Malinowska A., Nowicki R. Grzybica paznokci - terapia musi być konsekwentna. Dermatologia po Dyplomie 2014, 06
