2023-09-12
Evali - co to za choroba? Przyczyny, objawy i leczenie
Evali to stosunkowo nowe schorzenie, które zostało oficjalnie zaklasyfikowane jako choroba dopiero w 2019 roku. Czym dokładnie jest evali? Kto jest narażony na rozwój tej choroby i jakie sposoby umożliwiają skuteczne zapobieganie jej wystąpieniu?
Polecane produkty
Spis treści:
- Czym jest evali?
- Zagrożenia wynikające z używania papierosów elektronicznych
- Objawy evali
- Jak leczyć ostre uszkodzenie płuc wywołane e-papierosami?
- Jak zapobiegać evali?
Czym jest evali?
Evali to ostre lub podostre uszkodzenie płuc związane z używaniem e-papierosów. Skrót Evali pochodzi z języka angielskiego - e-cigarette or vaping product use-associated acute lung injury. Schorzenie to w roku 2019 zostało ujęte w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10, uzyskując kod ICD10 J68.9. Do uszkodzenia płuc prowadzić może używanie papierosów elektronicznych lub innych urządzeń elektronicznych służących do wapowania, czyli wdychania pary powstałej w wyniku podgrzewania suszu do odpowiedniej temperatury bez jego spalania. Umożliwia to uniknięcie inhalacji szkodliwych składników dymu, które często działają toksycznie na organizm.
Zagrożenia wynikające z używania papierosów elektronicznych
E-papierosy zostały stworzone w celu zaprzestania palenia tradycyjnych papierosów i ułatwienia walki z nałogiem. Papierosy elektroniczne mogą mieć otwarty lub zamknięty system grzewczy. Przy systemie zamkniętym nie ma możliwości dolewania płynu do waporyzacji. Kiedy więc wkład się skończy, trzeba wymienić go na nowy. Inaczej jest w przypadku papierosów elektronicznych z otwartym systemem grzewczym. Użytkownik takiego e-papierosa musi samodzielnie dolewać płyn, popularnie określany jako liquid. Część osób korzystających z otwartych systemów grzewczych samodzielnie komponuje mieszanki w oparciu o własne preferencje. I właśnie u tych osób najczęściej dochodzi do uszkodzenia płuc związanego z e-papierosami.
Większość pacjentów, u których wykryto evali, stosowało nie tylko nikotynę, ale również THC lub CBD. Nie do końca poznane są przyczyny rozwoju evali. Duże znaczenie przypisuje się jednemu ze składników dodatkowych, obecnych w płynie. Mianowicie chodzi o octan witaminy E, który dodawany jest głównie do liquidu z THC. Pełni on rolę konserwantu lub zagęszczacza. Wdychanie octanu witaminy E może działać toksycznie na komórki, prowadząc do uszkodzenia płuc. Być może wpływ na rozwój stanu zapalnego mają też inne wdychane substancje. W płynie wykorzystywanym do waporyzacji znajdować się może wiele związków, wśród których znajdują się również te o potencjalnym działaniu drażniącym.
Objawy evali
Ostre uszkodzenie płuc związane z elektronicznymi papierosami powoduje dolegliwości typowe dla zaburzenia wydolności układu oddechowego, a nierzadko również symptomy ze strony układu pokarmowego. W większości przypadków, pojawiają się one u pacjentów, którzy w czasie krótszym niż tydzień korzystali z e-papierosów. Evali można jednak rozpoznać również u osób, które korzystały z tych urządzeń w okresie ostatnich 3 miesięcy (dokładnie <90 dni). Objawy które mogą wystąpić przy evali to:
- ból w klatce piersiowej,
- trudności z oddychaniem, duszności,
- uczucie ucisku w klatce piersiowej,
- suchy, nieproduktywny, męczący kaszel,
- ból brzucha,
- nudności, wymioty.
Pacjenci zmagający się z evali zazwyczaj są osłabieni. U części osób występuje też wzmożona potliwość, gorączka oraz dreszcze. Jak widać, objawy pojawiające się przy ostrym uszkodzeniu płuc wywołanym przez e-papierosy nie są charakterystyczne i początkowo trudno może być je powiązać właśnie z evali. Dużym ułatwieniem jest zgłoszenie lekarzowi korzystania z e-papierosów, niezależnie od tego czy wdychana była sama nikotyny czy inne substancje, takie jak np. THC lub CBD. Ze względu jednak na wdychanie związków, które w Polsce są nielegalne, chorzy nie zawsze dzielą się tymi informacjami. W diagnostyce pomocne są też dodatkowe badania obrazowe, które pozwalają wykryć nieprawidłowości w uzyskanym obrazie.
Jak leczyć ostre uszkodzenie płuc wywołane e-papierosami?
Leczenie evali zależy od stanu pacjenta i stopnia nasilenia objawów. Zazwyczaj konieczne jest leczenie w szpitalu. Stan chorego należy uważnie monitorować, ponieważ szybko może się on pogorszyć. Przy niewydolności oddechowej istotnym problem jest niedostateczne wysycenie krwi tlenem, które może prowadzić do niedotlenienia organizmu. Konieczne może być więc podanie tlenu, aby utrzymać odpowiedni poziom saturacji. Lekarz może też zadecydować o włączeniu do terapii glikokortykosteroidów i/lub antybiotyków.
U większości pacjentów, uszkodzenie płuc wywołane przez elektroniczne papierosy jest wyleczalne. Możliwym powikłaniem jest zapalenie płuc. Należy również mieć na uwadze, że evali może być chorobą śmiertelną. Zgon obserwuje się u ok. 2% pacjentów.
Jak zapobiegać evali?
Nowa choroba płuc jaką jest evali, to schorzenie o którym wciąż się dopiero uczymy i wielu rzeczy jeszcze nie wiemy. Skutecznym sposobem zapobiegania evali jest niekorzystanie z urządzeń służących do waporyzacji, szczególnie tych z otwartym systemem grzewczym. W celu zapobiegania evali istotne jest niedodawanie substancji dodatkowych (takich jak THC lub CBD) do płynu.
Wiele osób porzuciła papierosy tradycyjne i zaczęła korzystać z e-papierosów, aby zmniejszyć ilość wdychanych substancji szkodliwych. E-papierosy zawierają bowiem znacząco mniej substancji toksycznych. Część osób wykorzystuje też e-papierosy w celu ograniczenia palenia lub jego stopniowego rzucenia. W takich przypadkach warto sięgać po e-papierosy z zamkniętym systemem grzewczym.
Warto pamiętać również o innych sposobach leczenia uzależnienia od palenia. Oprócz silnej motywacji i chęci pacjenta do zaprzestania palenia papierosów pomocna jest farmakoterapia. Można sięgnąć po leki z nikotyną (nikotynowa terapia zastępcza) lub cytyzyną. Preparaty na rzucenie palenia ograniczają objawy głodu nikotynowego i wspomagają chorego w walce z nałogiem. Dostępne są leki z nikotyną w postaci gum do żucia, tabletek do ssania, plastrów i spray'u. Szeroki wybór umożliwia korzystanie z takiej formy leku, która jest najbardziej wygodna dla danej osoby i najlepiej odpowiada jej preferencjom. Lepsze efekty obserwuje się u pacjentów, którzy decydują się na terapię łączoną. Polega ona na jednoczesnym stosowaniu plastrów, które umożliwiają utrzymanie odpowiedniego stężenia nikotyny w ciągu dnia, jak i leków w formie tabletek lub gum, które szybko zmniejszą objawy nagłego głodu nikotynowego.
Alternatywą dla nikotynowej terapii zastępczej jest cytyzyna, obecna w takich lekach jak Recigar, Tabex czy Desmoxan. Cytyzyna ma zbliżoną do nikotyny budowę chemiczną, przez co działa podobnie do niej choć słabiej. Jej stosowanie pozwala zmniejszyć objawy odstawienia nikotyny. 1 opakowanie leku zapewnia całą kurację. Zaleca się przyjmowanie tabletek z cytyzyną zgodnie z odpowiednim schematem przedstawionym w ulotce. Celem leczenia jest całkowite zaprzestanie palenia.
Papierosy elektroniczne niezaprzeczalnie są lepszym wyborem niż tradycyjne papierosy. Jednak korzystanie z nich również wiąże się z pewnymi zagrożeniami, jak chociażby omawiana w artykule choroba evali. Dostępne są jednak skuteczniejsze sposoby walki z nałogiem, takie jak wspomniane leki z nikotyną lub cytyzyną. U części osób, elektroniczne papierosy mogą być stosowane w terapii skojarzonej z tymi preparatami. Wreszcie, e-papierosy mogą być lepszą alternatywą dla pacjentów, którzy mimo wielu prób nie są w stanie zrezygnować z palenia. W takich przypadkach, "zdrowszym" wyborem będzie nadal e-papieros niż papieros tradycyjny. Pamiętajmy jednak, aby korzystać z elektronicznych urządzeń zgodnie z przeznaczeniem i nie dodawać do nich dodatkowych substancji. Pozwoli to ograniczyć ryzyko rozwoju evali.
Bibliografia:
- Salzman G.A., Alqawasma M., Asad H. Vaping Associated Lung Injury (EVALI): An Explosive United States Epidemic. Mo Med. 2019 Nov-Dec;116(6):492-496. PMID: 31911735; PMCID: PMC6913849
- Zulfiqar H., Sankari A., Rahman O. Vaping-Associated Pulmonary Injury. [Updated 2023 Jun 25]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK560656/
- Bizoń M., Maciejewski D., Kolonko J. Ostre uszkodzenie płuc wywołane e-papierosami (EVALI) jako problem leczniczy na oddziałach anestezjologii i intensywnej terapii. Anestezjologia Intensywna Terapia 2020, 52, 3, 221-228
